De executeur (vroeger executeur testamentair) is de persoon die in het testament aangewezen wordt als degene die het nalatenschap van de overledene moet uitvoeren. Er kunnen in het testament drie verschillende testamentair executeurs aangewezen worden; een zogenaamde erfenisexecuteur, een beheersexecuteur en een executeur-afwikkelingsbewindvoerder. Een executeur kan zowel een persoon zijn (iemand van vlees en bloed) als een rechtspersoon (instelling zoals een stichting of besloten vennootschap). Daarnaast kan de executeur worden aangewezen binnen de kring van nabestaanden, maar ook daarbuiten. Denk bijvoorbeeld aan de notaris. Als u bent aangewezen als testamentair executeur kan het verstandig te zijn om te overwegen of u deze benoeming wilt aanvaarden, daartoe bent u namelijk niet verplicht. U kunt hiervoor een erfrecht advocaat raadplegen. U kunt ook een advocaat inschakelen als u niet tevreden bent over het handelen van de testamentair executeur, bijvoorbeeld doordat hij abonnementen van de overledene niet opzegt en lang wacht met de verkoop van het huis waardoor de kosten oplopen.
Het is mogelijk in het testament drie verschillende soorten testamentair executeurs aan te wijzen. Op die manier kan de erflater de taken die ontstaan na zijn of haar overlijden verdelen onder meerdere personen. Als de erflater bijvoorbeeld zijn zoon erg goed vindt met de financiën dan kan hij specifiek die functie aan hem toebedelen en vervolgens het regelen van de uitvaart aan zijn dochter. Daarmee komen doet niet alleen iedereen waar hij of zij goed in is, maar komt ook niet alles op de schouders van één persoon. Aan de hand van bevoegdheden kun je drie testamentair executeurs onderscheiden: de begrafenisexecuteur, de beheersexecuteur en de executeur-afwikkelingsbewindvoerder. De erflater kan daarnaast een testamentair executeur de bevoegdheid geven om één of meerdere executeurs toe te voegen aan “het team” van executeurs of iemand aan te wijzen die in zijn plaats de taak zal uitvoeren.
Executeur-afwikkelingsbewindvoerder
In zijn of haar testament kan de erflater de taken van de testamentair executeur uitbreiden naar executeur-afwikkelingsbewindvoerder. Een dergelijke testamentair executeur is ook bevoegd om bijvoorbeeld het nalatenschap te verdelen zonder medewerking van de erfgenamen. Dit is iets wat de beheersexecuteur niet kan doen. Concreet betekent dat bijvoorbeeld dat een executeur-afwikkelingsbewindvoerder de verkoop van goederen ook zonder de medewerking van erfgenamen kan regelen als dit bijvoorbeeld nodig is voor het betalen van schulden. Zo kan deze testamentair executeur bijvoorbeeld het ouderlijk huis verkopen ook zonder dat de kinderen van de erflater hier van op de hoogte zijn en/of mee toestemmen.
Beloning en vergoeding
De beloning voor iemand die de functie van testamentair executeur vervuld, is volgens het Nederlands recht één procent van het vermogen dat op het moment van overlijden aanwezig was. Dit geldt als de erflater in zijn of haar testament niets heeft opgeschreven over de eventuele beloning, echter kan de erflater ook op papier zetten dat de vergoeding voor de testamentair executeur hoger of lager is dan de wettelijke één procent. Kosten die de executeur maakt tijden het uitoefenen van zijn of haar bevoegdheden, kunnen uit het nalatenschap worden voldaan als zij vallen onder beheershandelingen. Dit zijn handelingen die noodzakelijk zijn om bijvoorbeeld verdere schulden te voorkomen. Dat kan bijvoorbeeld het opzeggen van een krantenabonnement zijn, maar ook het herstellen van de huurwoning in oude staat of het opslaan van de inboedel.
Benoeming als testamentair executeur aanvaarden of afwijzen
Als u in een testament aangewezen bent als de testamentair executeur, dan betekent dat dat u deze functie officieel dient te aanvaarden of afwijzen. U kunt de functie pas aanvaarden of afwijzen na het overlijden van de erflater. U dient hierbij zorgvuldig te werk gaan, omdat aanvaarding van uw functie als testamentair executeur namelijk niet via een officieel traject verloopt. Net zoals met de aanvaarding van de erfenis, kan dit mondeling gebeuren of blijken uit uw handelingen. Als u bijvoorbeeld al abonnementen van de overledene stop aan het zetten bent, dan heeft u (onbewust) uw rol aanvaard. Net zoals dit geldt voor erfgenamen die bijvoorbeeld al spullen uit het huis van de overledene halen; zij aanvaarden hiermee indirect de erfenis ook als er later schulden boven tafel blijken te komen.
De keuze of u testamentair executeur wil worden of niet is er eentje die u met zorg moet afwegen. De testamentair executeur draagt een belangrijke verantwoordelijkheid in de uitvoering van het nalatenschap, maar de functie wordt niet altijd begrepen door de erfgenamen. Het kan namelijk voorkomen dat de erfgenamen niet begrijpen waarom zij enige tijd moeten wachten op hun geld uit de erfenis, dat de betrokkenen zich achtergesteld voelen omdat zij niet zelf benoemd zijn tot testamentair executeur of dat de executeur in de problemen kan worden gebracht door (buitenlands) vermogen dat door de erfgenamen wordt verzwegen. Daarom kan het verstandig zijn om als u benoemt bent als testamentair executeur een specialist te raadplegen om u te laten adviseren over het wel of niet aanvaarden van de functie in uw geval. Er is geen vastgestelde termijn waarbinnen u de functie als testamentair executeur dient te aanvaarden. Echter kan een belanghebbende, u kunt hierbij denken aan een erfgenaam of schuldeiser, de kantonrechter wel verzoeken een uitspraak te doen over de termijn waarbinnen de testamentair executeur zich moet uitspreken over de aanvaarding of afwijzing van de functie.
Ook al heeft de testamentair executeur zijn of haar functie nog niet aanvaard, de erfgenamen zijn wel al in hun beschikkingsbevoegdheid beperkt. Dit betekent dat zij direct na het overlijden van de erflater, niet verantwoordelijk meer zijn voor het opzeggen van abonnementen en dergelijke en dat zij deze verantwoordelijkheid ook niet vrijwillig op zich mogen nemen. Hun bevoegdheden zijn onmiddellijk beperkt.
Functie afwijzen?
Niemand kan gedwongen worden testamentair executeur te worden. Als de persoon die door de erflater is benoemd tot executeur, besluit deze functie niet te aanvaarden dan wordt er in het testament vaak een reserve testamentair executeur genoemd. Als alle aangewezen personen hun benoeming niet aanvaarden, dan kan de kantonrechter de erfgenamen gezamenlijk bevoegd en verplicht maken het nalatenschap af te wikkelen. Dit kan echter alleen als de erflater deze bevoegdheid van de kantonrechter ook in zijn of haar testament heeft opgenomen. Als een executeur-afwikkelingsbewindvoerder besluit de functie niet te aanvaarden, dan is de kantonrechter altijd bevoegd één of meerdere vervangers aan te wijzen.
Executeur testamentair ontslaan
Als de erfgenamen niet tevreden zijn over het handelen van de testamentair executeur, dan is er de mogelijkheid om de executeur te laten ontslaan. Dit kan echter alleen als er een gewichtige reden is voor ontslag. Bijvoorbeeld als de testamentair executeur tekort schiet in de uitvoering van zijn of haar taak of als er een situatie is ontstaan waarbij het vertrouwen van één of meerdere erfgenamen in de executeur is weggevallen. Ontslag kan dus alleen door de rechter worden gehonoreerd als de relatie tussen de testamentair executeur en de erfgenamen ernstig verstoord is en hiervoor een gefungeerde reden aangeleverd kan worden. Zo is er een voorbeeld bekend waarbij het vermogen van de erflater in korte tijd flink slonk, maar de testamentair executeur niet kon aangeven met welke reden.
